Cây cỏ máu: 8 tác dụng chữa bệnh và cách sử dụng

Cây cỏ máu, hay còn được gọi là vị thuốc kê huyết đằng, là một loại cây có tác dụng chữa bệnh và bồi bổ cơ thể rất phổ biến ở Việt Nam. Với nhiều đặc tính đặc biệt, loại dược liệu này đã được sử dụng trong y học cổ truyền từ lâu đời. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết đến những tác dụng của cây cỏ máu và cách sử dụng đúng cách. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cây cỏ máu và cách sử dụng để có thể tận dụng tối đa các công dụng của loại cây này.

Đặc điểm của cây cỏ máu

Cây cỏ máu có tên khoa học là Sargentodoxaceae, thuộc họ Huyết đằng. Loại cây này có nhiều tên gọi khác như huyết đằng, kê huyết đằng, cây huyết rồng, đại hoàng đằng, hồng đăng… Cây cỏ máu thuộc dạng cây dây leo, kích thước lớn và thân gỗ. Thân cây có chiều dài lên đến 10 mét, đường kính thân 3-4 cm, hình trụ tròn hoặc hơi dẹt với lớp vỏ màu nâu nhạt và hơi thô ráp. Sở dĩ cây có tên là cây cỏ máu là vì khi cắt đôi thân cây sẽ thấy chảy ra nhựa màu đỏ tương tự như màu máu.

Phần lá dạng lá kép, gồm 3-9 lá chét hình trứng, mặt trên bóng nhẵn, màu xanh đậm còn mặt dưới màu nhạt hơn. Hoa của chúng đâm ra từ các nách lá, phần cuống nhỏ, phủ lông mịn bên ngoài, mọc thành chàng và có màu tím. Cây ra quả vào tháng 9 đến tháng 10 hàng năm, dạng quả đậu, hình trứng hoặc lưỡi liềm, dài 7cm, có lông nhung bao phủ và chứa 3-5 hạt.

Ngoài mọc phổ biến ở Việt Nam, cây cỏ máu còn phổ biến ở một số quốc gia như Trung Quốc hay Lào. Tại Việt Nam, chúng được tìm thấy nhiều ở các vùng núi độ cao trên 850m, có thể mọc trong rừng hoặc ven bờ sông, bờ suối.

Cây cỏ máu có mấy loại?

Cây có hai loại chính là cỏ máu đen và cỏ máu đỏ:

1. Cỏ máu đen có màu xanh đậm, lá hình trứng, hoa màu trắng hoặc hồng nhạt. Cỏ máu đen có tác dụng bổ máu, mát gan, giải độc, điều hòa kinh nguyệt,…
2. Cỏ máu đỏ có màu xanh nhạt hơn, hoa màu tím. Cỏ máu đỏ có tác dụng bổ thận, tráng dương, mạnh gân cốt,…

Cách phân biệt hai loại cỏ máu này là dựa vào màu sắc của thân và lá. Cỏ máu đen có thân và lá có màu xanh đậm hơn, còn cỏ máu đỏ có thân và lá có màu xanh nhạt hơn. Hoa của hai loại cỏ này cũng có màu sắc khác nhau, cỏ máu đen có hoa màu trắng hoặc hồng nhạt, còn cỏ máu đỏ có hoa màu tím.

Cả hai loại cỏ máu đều có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, người dùng cần lưu ý khi sử dụng, đặc biệt là những người có cơ địa nóng, dễ bị táo bón,…

Tác dụng của cây cỏ máu

Cây cỏ máu là một loại cây được sử dụng rộng rãi trong Y học Cổ truyền với tác dụng chữa bệnh rất hiệu quả. Theo các chuyên gia, cây cỏ máu có tác dụng phụ thuộc vào những thành phần hóa học bên trong cây, bao gồm Beta Sitosterol, Daucosterol, 5-Alpha-Stigmastan-3-Beta, 9-Methoxy Coumestrol, Milletol, Medicagol, Epicatechin, nhựa, 4-tetrahydroxy chalcone, Protocatechuic acid, Licochalcone, Friedelan-3-Alpha-Ol…; Rễ, vỏ và hạt cũng chứa nhiều chất nhựa, Glucozit, Tanin và một số hợp chất khác.

Theo ghi chép trong Đông Dược Học Thiết Yếu và Trung Dược Học, cây cỏ máu có tính ấm, mùi thơm nhẹ, vị đắng và hậu ngọt. Vị thuốc này khi sử dụng sẽ quy vào 3 kinh là Can, Thận và Tỳ. Cây có tác dụng chỉ thống, lợi huyết, thông kinh hoạt lạc, thư cân, hành huyết, táo vị và làm bền chắc gân xương. Ngoài ra, nó còn có tác dụng chủ trị các bệnh như thiếu máu, hư lao, mệt mỏi, hoa mắt, chóng mặt, đau lưng, mỏi gối, kinh nguyệt không đều, khí huyết hư, thiếu máu não, cơ thể suy nhược, đau dạ dày, đổ nhiều mồ hôi trộm và cũng được sử dụng cho phụ nữ sau sinh bị thiếu máu, da xấu và kém sắc.

Ngoài những tác dụng trên theo Y học Cổ truyền, kê huyết đằng còn có nhiều tác dụng khác theo Y học hiện đại. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng chiết xuất cồn thuốc từ cây cỏ máu có thể giúp giảm tình trạng viêm nhiễm do Formaldehyde và thúc đẩy khả năng chuyển hóa phosphate tại thận và tử cung của chuột. Thử nghiệm trên chó và thỏ cũng cho thấy chỉ số huyết áp có chiều hướng giảm và ức chế cơ tim trên ếch thử nghiệm. Ngoài ra, tiêm dịch chiết từ cây cỏ máu vào màng bụng chuột nhắt cũng có tác dụng giảm đau và an thần.

Tuy nhiên, việc sử dụng kê huyết đằng cũng cần được cân nhắc và tuân thủ đúng liều lượng. Theo các chuyên gia, liều lượng sử dụng của dược liệu từ 10-30g mỗi ngày, có thể dùng dưới dạng sắc với nước uống, nấu uống như trà, ngâm rượu hoặc cô đặc thành cao. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chúng vẫn có nguy cơ gây độc khi thử nghiệm tiêm chiết xuất vào tĩnh mạch động vật với liều lượng 4.25g/kg sẽ gây chết.

Vì vậy, để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng, người dùng cần tìm hiểu kỹ thông tin về cây này và tuân thủ đúng liều lượng được khuyến cáo. Ngoài ra, nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế trước khi sử dụng để đảm bảo sức khỏe của bản thân và gia đình.

Tác dụng phụ của cây cỏ máu

Mặc dù có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe, nhưng cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ nếu sử dụng không đúng cách hoặc quá liều. Các tác dụng phụ của cây cỏ máu bao gồm:

• Gây buồn nôn, đau bụng và tiêu chảy.
• Gây kích ứng da và dị ứng.
• Gây tăng huyết áp và nhịp tim.
• Gây ra các vấn đề về tiêu hóa như khó tiêu, đầy hơi và nôn mửa.

Vì vậy, khi sử dụng cây cỏ máu, cần tuân thủ đúng liều lượng và cách sử dụng được chỉ định để tránh gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.

Cây cỏ máu chữa bệnh gì?

Trong y học cổ truyền, cây cỏ máu được sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau như viêm khớp dạng thấp, thiếu máu, bệnh hư lao, đau lưng, mỏi gối, điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, khí huyết hư, thiếu máu não, mệt mỏi, chóng mặt, hoa mặt, bệnh đau thần kinh tọa và đau dạ dày.

Để điều trị các bệnh lý trên, người ta sử dụng kết hợp với các trà dược liệu khác để tăng hiệu quả điều trị. Dưới đây là một số bài thuốc từ cây cỏ máu được sử dụng trong y học cổ truyền:

1. Viêm khớp dạng thấp: Chuẩn bị 16g cây cỏ máu, cây cứt lợn, rễ vòi voi và cây khúc khắc mỗi loại 16g; Địa hoàng và ngưu tất mỗi vị 12g; Rễ cây cà gai leo, hồng trúc mỗi, cây đơn châu chấu và rễ cúc ảo mỗi vị 10g. Đem tất cả nguyên liệu sắc uống mỗi ngày 1 lần sẽ mang lại hiệu quả chống viêm, giảm đau, giúp làm ấm khớp và cải thiện các triệu chứng bệnh viêm khớp dạng thấp.

2. Thiếu máu, bệnh hư lao: Chuẩn bị khoảng 200-300g dược liệu cây cỏ máu. Tiến hành tán nhỏ dược liệu và cho vào bình ngâm cùng 1 lít rượu. Thời gian ngâm ít nhất 7-10 rồi sử dụng sẽ mang lại hiệu quả.

3. Đau lưng, mỏi gối: Tình trạng này thường xảy ra ở người lớn tuổi và cũng là biểu hiện cho thấy chức năng thận đang bị suy giảm. Dân gian đã sử dụng bài thuốc này để điều trị tình trạng này như sau: Chuẩn bị: 16g sâm nam (tục đoạn), 16g cây cỏ máu, hương thảo, cẩu tích và khoan cân đằng mỗi vị 12g; Trộn chung các dược liệu trên thành một thang, sau đó cho vào ấm để sắc chung với 700ml nước; Nấu sôi, sau đó vặn nhỏ lửa và đợi nước cô đặc còn 300ml thì ngưng; Tiến hành gạn thuốc, để còn hơi ấm thì chia làm 2-3 lần uống. Người bệnh uống mỗi ngày 1 thang như trên trong khoảng 6 ngày liên tục sẽ thấy tình trạng đau lưng, mỏi gối có những chuyển biến tích cực.

4. Điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, khí huyết hư, thiếu máu não, mệt mỏi, chóng mặt, hoa mặt: Chuẩn bị: cây cỏ máu 16g, ngưu kinh 10g, khương hoàng 6g và ích mẫu 12g. Đem tất cả nguyên liệu sắc với nước, gạn lấy thuốc chia làm 2-3 phần đều nhau và uống vào buổi sáng, trưa, tối. Mỗi ngày uống 1 thang sẽ giúp kinh nguyệt đều hơn, cải thiện tình trạng khí huyết hư và tăng cường máu lên não.

5. Bệnh đau lưng: Chuẩn bị 16g mỗi vị cây cỏ máu, củ kim cang, rễ trinh nữ và cườm thảo, kết hợp 12g ngưu tất nam, 8g quế chi, 8g cây bao kim và 6g trần bì. Sắc thuốc uống mỗi ngày 1 thang kết hợp chế độ nghỉ ngơi và tập luyện phù hợp sẽ giúp tình trạng đau lưng thuyên giảm, đồng thời kích thích khí huyết lưu thông tốt hơn.

6. Bồi bổ sức khỏe, lợi huyết và kích thích tăng cân: Chuẩn bị khoảng 50g dược liệu cây cỏ máu dạng khô. Trước khi sử dụng, chúng ta cần rửa sạch dược liệu qua 2 lần nước để loại bỏ bụi bẩn và tạp chất. Sau đó, chúng ta sẽ đun sôi 1.5 lít nước và cho vào đó 50g dược liệu cây cỏ máu. Đun sôi khoảng 20 phút và tắt bếp. Bài thuốc này có thể được uống nhiều lần trong ngày, mỗi lần khoảng 100ml thay thế cho một phần nước lọc. Việc sử dụng liên tục bài thuốc này sẽ giúp cơ thể khỏe khoắn hơn, ăn ngon, ngủ tốt và cân nặng cũng được cải thiện.
7. Bệnh đau thần kinh tọa: Để chuẩn bị bài thuốc này, chúng ta cần 20g cây cỏ máu, cỏ xước rễ lớn, thoát hạch nhân, hồng hoa, khương hoàng, hạn liên thảo và cam thảo. Mỗi ngày, chúng ta sẽ sắc uống 1 thang như trên với 400ml nước trong thời gian 20 phút, sau đó chia làm 2 lần uống mỗi ngày. Bài thuốc này sẽ giúp giảm đau thần kinh tọa và cải thiện tình trạng sức khỏe chung của người bệnh.
8. Bệnh đau dạ dày. Bệnh đau dạ dày là một căn bệnh khá phổ biến và gây nhiều khó chịu cho người bệnh. Để cải thiện các triệu chứng của bệnh này, chúng ta có thể sử dụng 1 trong 3 bài thuốc từ cây cỏ máu sau đây:

• Bài 1: Chuẩn bị 16-20g cây cỏ máu và đun sôi kỹ lấy nước uống thay trà trong ngày.

• Bài 2: Chuẩn bị cây cỏ máu và rượu trắng từ 40 độ cồn trở lên. Đem dược liệu rửa sạch và ngâm trong rượu trong khoảng 15-30 ngày. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 10ml.
• Bài 3: Chuẩn bị 12g mỗi loại cây cỏ máu, lôi công thảo khô, chính hoài, hà thủ ô, hắc đại đậu, cườm thảo và cam thảo dây kết hợp với 16g liêu sâm. Sắc uống 3-4 lần mỗi ngày.

Sau khi sử dụng vài thang thuốc như trên, người bệnh sẽ thấy các triệu chứng đau dạ dày giảm đi đáng kể. Điều quan trọng là cần sử dụng bài thuốc này liên tục trong một thời gian để có hiệu quả tốt nhất.

Ai nên sử dụng?

Cây cỏ máu là một loại thuốc tự nhiên có tính ôn, vị đắng và hơi đắng, có tác dụng bồi bổ cơ thể và chữa bệnh. Vì vậy, nó có thể được sử dụng cho mọi đối tượng từ trẻ em đến người già. Tuy nhiên, những người có tiền sử dị ứng với các thành phần của cây cỏ máu hoặc đang dùng thuốc điều trị bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.

Cách sử dụng

Cây cỏ máu có thể được sử dụng dưới nhiều dạng khác nhau như:

• Sắc uống: Dùng 10-15g cây cỏ máu tươi hoặc 5-6g khô, sắc với 500ml nước sôi trong 10 phút. Chia làm 2-3 lần uống trong ngày.
• Rượu uống: Dùng 100g cây cỏ máu tươi hoặc 50g khô, ngâm với 1 lít rượu trắng trong 7 ngày. Uống 2-3 thìa cà phê mỗi ngày.
• Bột uống: Dùng 5-6g bột cây cỏ máu khô, pha với nước sôi và uống như sắc uống.
• Nước súc miệng: Dùng 20g cây cỏ máu tươi hoặc 10g khô, sắc với 500ml nước sôi trong 10 phút. Dùng để súc miệng hàng ngày.

Ngoài ra, cây cỏ máu cũng có thể được sử dụng để chế biến các món ăn như nấu canh, xào hay hầm.

Lưu ý khi sử dụng

• Không sử dụng quá liều hoặc dùng quá lâu.
• Tránh sử dụng khi đang mang thai hoặc cho con bú.
• Không sử dụng cho trẻ em dưới 2 tuổi.
• Tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng nếu bạn đang dùng thuốc điều trị bệnh.
• Ngưng sử dụng nếu gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn và tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Những câu hỏi thường gặp

1. Cây cỏ máu có tốt không?

Cây cỏ máu là một loại thuốc tự nhiên có tính ôn, vị đắng và hơi đắng, có tác dụng bồi bổ cơ thể và chữa bệnh. Nó có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe như giải độc, lợi tiểu, trị đau nhức và kích thích tiêu hóa. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và tránh gây ra các tác dụng phụ, cần tuân thủ đúng liều lượng và cách sử dụng được chỉ định.

2. Cây cỏ máu có ngâm rượu được không?

Cây cỏ máu có thể được ngâm với rượu để làm thuốc uống. Tuy nhiên, cần lưu ý không sử dụng quá liều và tuân thủ đúng liều lượng được chỉ định. Ngoài ra, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng nếu bạn đang dùng thuốc điều trị bệnh.

3. Cỏ máu tăng cân có tốt không?

Cỏ máu tăng cân là một loại thảo dược được sử dụng trong y học cổ truyền của Việt Nam. Được biết đến với tên gọi khác là “cỏ ngũ sắc”, cỏ máu tăng cân có tác dụng giúp tăng cường sức khỏe và cân bằng cơ thể. Theo các chuyên gia, cỏ máu tăng cân chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng như vitamin A, B, C, E và khoáng chất như canxi, sắt, magiê… Giúp cải thiện hệ tiêu hóa, tăng cường sức đề kháng, giảm căng thẳng và mệt mỏi. Vì vậy, việc sử dụng cỏ máu tăng cân để bổ trợ cho sức khỏe là hoàn toàn tốt và an toàn. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tốt nhất, bạn nên sử dụng sản phẩm từ cỏ máu tăng cân theo chỉ định của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

4. Bà bầu có uống được cây cỏ máu không?

Với những lợi ích về sức khỏe mà cây cỏ máu mang lại, nhiều bà bầu tự hỏi liệu có nên uống cây này trong thời kỳ mang thai hay không. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, cây cỏ máu có thể được sử dụng trong thực đơn của bà bầu nhưng cần phải có sự hướng dẫn và giám sát của bác sĩ.

Cây cỏ máu có tác dụng thanh nhiệt, giải độc và tăng cường hệ miễn dịch. Điều này giúp cơ thể bà bầu loại bỏ các độc tố và tăng cường sức đề kháng, giúp bà bầu không bị mệt mỏi và suy nhược trong thời kỳ mang thai. Ngoài ra, kê huyết đằng còn chứa nhiều vitamin và khoáng chất quan trọng cho sự phát triển của thai nhi.

Tuy nhiên, việc sử  cần phải được kiểm soát và không được sử dụng quá liều. Nếu bà bầu uống quá nhiều, nó có thể gây ra các tác dụng phụ như tiêu chảy, buồn nôn và đau bụng. Do đó, bà bầu nên hỏi ý kiến ​​bác sĩ trước khi sử dụng và tuân thủ đúng liều lượng được chỉ định.